Psychiatria jest dziedziną medycyny, zajmującą się szeroko rozumianym zdrowiem psychicznym. Jako nauka interdyscyplinarna, opiera się zarówno na biologicznych i genetycznych aspektach powstawania i rozwoju zaburzeń psychicznych, jak również, bierze pod uwagę wpływy środowiskowe, kulturowe, rodzinne i indywidualne zasoby psychologiczne każdego pacjenta. W procesie terapeutycznym dąży się zatem do osiągnięcia dobrostanu jednostki, obejmującego jej indywidualne samopoczucie (brak cierpienia), jak i prawidłowe funkcjonowanie społeczne, w danych okolicznościach kulturowych.

 

Wokół psychiatrii narosło wiele mitów, utrzymujących się za sprawą popkultury oraz wciąż jeszcze, w porównaniu do innych dziedzin medycyny, niskiej świadomości społecznej i ograniczonego przyzwolenia społecznego na korzystanie z pomocy, co na szczęście, zmienia się na przestrzeni ostatnich lat.

 

MITY ZWIĄZANE Z PSYCHIATRIĄ

Osoby korzystające z pomocy psychiatry są "nienormalne".

Norma zdrowia psychicznego jest bardzo szeroka i właściwie wciąż na nowo definiowana. Przyzwala na występowanie wielu indywidualnych cech osobowości i wzorców zachowań w różnych sferach życia. Głównym jej założeniem jest jednak brak cierpienia i odczuwanie dobrostanu danej jednostki, jak również prawidłowe funkcjonowanie społeczne, w określonych warunkach kulturowych, w danym czasie i miejscu.

Niemniej jednak, psychika ludzka, za sprawą swej złożoności, czasem prowadzi do różnych reakcji na dane sytuacje czy bodźce, np. reakcję żałoby. Czasowa niedyspozycja nie oznacza zatem odstępstwa od normy i nie powinna prowadzić do stygamtyzowania czy wykluczenia ze społeczeństwa.

 

Leki stosowane w psychiatrii uzależniają, "otumaniają" lub są całkowicie nieskuteczne.

Psychiatria dysponuje szeroką, stale powiększającą się, gamą leków, wpływających na różne funkcje psychiczne i biologiczne. Każdy lek, dopuszczony od powszechnego stosowania, musi wcześniej przejść szczegółowe i restrykcyjne badania kliniczne, aby zostać uznany za bezpieczny i skuteczny. Istnieją również i leki o potencjale uzależniającym lub działaniu uspokajającym i nasennym, jednak ich stosowanie objęte jest surowymi zasadami, które przy ich wprowadzeniu do leczenia objaśnia pacjentowi lekarz psychiatra.

 

W psychiatrii stosuje się drastyczne, przymusowe zabiegi

Choroby psychiczne, choć istniały od zarania ludzkości, przez długi czas były niezrozumiałe, nierozpoznawane i nieleczone. Początkowo zatem chorych izolowano lub stosowano metody eksperymentalne i niestety, często drastyczne (podobnie jednak, jak w innych dziedzinach medycyny), czego obraz przekazywany jest nadal w popkulturze (np. w filmach). Na szczęście, wraz z postępem nauki i świadomości społecznej, doszło do rozwoju badań nad chorobami psychicznymi. Dzięki temu, psychiatria jest obecnie włączona do ogółu nauk medycznych, podlega zasadom etyki oraz medycyny opartej na faktach oraz normom prawnym (Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego).

 

Choroby psychiczne to "fanaberia" osób "słabych psychicznie".

Czasowe pogorszenie stanu psychicznego, spowodowane stresem, czy innym czynnikiem zewnętrznym, jak również pierwotna choroba psychiczna, mogą pojawić się u każdego, nawet osoby, która dotychczas funkcjonowała dobrze, nie przejawiała biologicznych lub rodzinnych skłonności do wystąpienia chorób psychicznych lub uchodziła za osobę "silną psychicznie". Korzystanie z pomocy psychiatry nie jest jednak wyrazem słabości, lecz dbaniem o zdrowie i dalsze życie własne, a często również osób w najbliższym otoczeniu.

 

Osoby obciążone chorobami psychicznymi są niebezpieczne dla otoczenia.

Nie ma dowodów, aby osoby cierpiące na choroby psychiczne, popełniały przestępstwa istotnie częściej niż osoby w populacji ogólnej. Niektóre zaburzenia stanu psychicznego mogą prowadzić do sytuacji potencjalnie niebezpiecznych, dlatego zasady postępowania w czasie ich trwania, wobec pacjenta z rozpoznaniem choroby psychicznej, działającego pod wpływem jej objawów, są określone przez normy prawne, mające na celu znimimalizowanie ryzyka, z poszanowaniem godności i zdrowia pacjenta i osób w jego otoczeniu.

 

Osoby, które przebyły lub są w trakcie leczenia psychiatrycznego, nigdy nie będą mogły prawidłowo funkcjonować społecznie i zawodowo.

Leki obecnie stosowane w psychiatrii są na tyle zaawansowane i różnorodne, że nie powodują istotnych zaburzeń funkcjonowania, a do każdego pacjenta można dopasować leki, tak aby w czasie terapii nie odczuwał działań niepożądanych lub odczuwał je w niewielkim, akceptowanym indywidulanie stopniu. Leczenie psychiatryczne pozwala wrócić do pełni zdrowia psychicznego i funkcjonowania jak przed zachorowaniem. Rozpoznanie choroby psychicznej nie zabrania również podjęcia nauki czy pracy zawodowej.

 

Choroby psychiczne są nieuleczalne.

Choroby psychiczne mogą mieć zarówno charakter epizodyczny, jak i nawrotowy czy przewlekły, podobnie jak choroby somatyczne. Długość i schemat leczenia dopasowywane są indywidualnie do pacjenta, w zależności od uzyskanych efektów. W każdym przypadki możliwe jest pełne wyzdrowienie, jak i dobre funkcjonowanie, mimo konieczności dłuższego leczenie, najczęściej w celu zapobiegania nawrotom.

 

 

NAJCZĘSTSZE PROBLEMY, Z JAKIMI PACJENCI ZGŁASZAJĄ SIĘ DO PSYCHIATRY

 

Zaburzenia nastroju

Dotyczą ogólnego samopoczucia psychicznego, utrzymującego się przez dłuższy czas, czyli nastroju, który powinien być adekwatny do sytuacji, w której akurat się znajdujemy. Stan nadmiernie obniżonego nastroju (odczuwanie ciągłego smutku, przygnębienia) nazywany jest depresją, natomiast nastroju nadmiernie podwyższonego (nieadekwatna euforia, pobudzenie lub drażliwość) - manią lub hipomanią. Oba stany, jak również nadmierna chwiejność nastroju, mogą przysparzać cierpienia lub prowadzić do zaburzeń funkcjonowania, a w skrajnych przypadkach skutków poważnych i dramatycznych, wymagają zatem pomocy i leczenia.

 

Zaburzenia lękowe i związane ze stresem

Jest to szerokie spektrum stanów związanych z nieadekwatną odpowiedzą na bodźce, obejmujące m.in. zaburzenia lękowe uogólnione, zaburzenia z napadami paniki, fobię społeczną i inne fobie specyficzne, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, somatyzacyjne oraz reakcje adaptacyjne, w tym zespół stresu pourazowego. Często wymagają połączenia leczenia farmakologicznego i psychoterapii.

 

Zaburzenia życia popędowego (snu, odżywiania, funkcji seksualnych)

Sen, czuwanie czy popęd seksualny należą do podstawowych funkcji życiowych i są uwarunkowane biologicznie. Czasami jednak, pod wpływem stresu, czynników zewnętrznych, chorób współistniejących mogą zostać zaburzone, co może wymagać wprowadzenia leczenia farmakologicznego, pewnych zmian trybu życia lub psychoterapii.

 

Zaburzenia funkcji poznawczych (otępienia)

Obejmują zaburzenia pamięci, uwagi, koncentracji i wyższych funkcji poznawczych (planowania, przewidywania, wnioskowania). Najczęściej związane są z wiekiem, współistniejącymi chorobami somatycznymi (np. nadciśnienie tętnicze), uszkodzeniem mózgu lub jego pierwotnymi chorobami (np. choroba Alzheimera)

 

Zaburzenia osobowości

Wynikają z utrwalonych, nieprawidłowych wzorców zachowania i regulacji emocji, prowadzących do osobistego cierpienia i/lub nieprawidłowego funkcjonowania społecznego danej osoby, przez dłuższy okres jej życia. Kształtują się zazwyczaj w okresie dorastania, pod wpływem czynników środowiskowych, jak również osobistych, biologicznych predyspozycji. Na ich podłożu mogą rozwinąć się inne problemy psychiczne, np. zaburzenia nastroju, uzależnienia.

 

Uzależnienia

Obejmują psychiczny i/lub fizyczny przymus stosowania pewnych substancji lub wykonywania czynności (tzw. uzależnienia behawioralne, np. hazard, uzależnienie od internetu), prowadzące do wystąpienia objawów abstynencyjnych, zaburzenia dotychczasowego funkcjonowania lub pojawienia się innych problemów fizycznych lub psychicznych (np. bezsenność, zaburzenia nastroju).

 

Zaburzenia psychotyczne

Oznaczają wszelkie zaburzenia postrzegania rzeczywistości, prowadzące do powstania objawów psychotycznych w postaci omamów (nieprawidłowe doznania zmysłowe, np. słuchowe, wzrokowe, dotykowe) lub urojeń (przekonania niezgodne z rzeczywistością, niekorygowalne mimo logicznych argumentów), prowadzące do zaburzeń codziennego funkcjonowania. Mogą być spowodowane uszkodzeniem mózgu, działaniem środków psychoaktywnych, silnym stresem przy współistniejących psychologicznych predyspozycjach do ich wystąpienia lub pierwotną chorobą psychiczną - najczęściej schizofrenią lub zaburzeniami o jej typie. Warto jednak zaznaczyć, że schizofrenia, chociaż bardzo często kojarzona w ogólnym kontekście problemów natury psychicznej, jest chorobą rzadką, występuje u ok.1% osób w populacji ogólnej.